Dzierżoniów

Kalendarium:

• XII w. – legendarne początki miasta.
• 1159 – legendarna data wybudowania kościoła św. Jerzego przez księcia Bolesława Kędzierzawego.
• 13 lutego 1258 – pierwsza pisemna wzmianka o Reichenbach i kościele św. Jerzego.
• 1290 – miasto otrzymało pieczęć przedstawiającą św. Jerzego zabijającego smoka na tle murów miejskich – obecny herb miasta.
• 1291 – miasto przeszło pod władzę Piasta świdnicko-ziębickiego – Bolka I Surowego.
• pocz. XIV w. – budowa kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP przez zakon augustianów-eremitów.
• 1337 – uniezależnienie się od księcia świdnicko-jaworskiego.
• 1338 – przekazanie przez księcia Bolka II kościoła św. Jerzego zakonowi rycerskiemu joannitów.
• 1392 – miasto przeszło wraz z księstwem jaworsko-świdnickim do Korony Czeskiej.
• XVI w. – rozwój miasta jako ośrodka tkactwa.
• 1526 – przejście pod zwierzchnictwo Habsburgów.
• 1618–1648 (wojna trzydziestoletnia) – pożary, wyludnienie i upadek miasta.

 

Figura św. Jana Nepomucena z 1733

• 1733 – ustawienie na rynku figury św. Jana Nepomucena.
• 1742 – przejście pod panowanie Prus.
• 1750 – w polskojęzycznym dokumencie pruskim miejscowość jest wymieniona jako Reychenbach^[6]
• 1762 – bitwa pod Dzierżoniowem
• 1780–1784 – wyburzenie starych domów i budowa w ich miejscu jednopiętrowych domów kalenicowych.
• 1790 – spotkanie dyplomatów Prus, Austrii, Wielkiej Brytanii i Holandii, którego rezultatem była konwencja w Reichenbach.
• 1795–1798 – budowa kościoła ewangelickiego (obecnie rzymskokatolicki pw. NMP Matki Kościoła).
• 1805 – założenie ewangelickiego cmentarza z kaplicą grobową Sadebecków.
• 1813 – zawarcie tajnych układów, które zapoczątkowały powstanie VI koalicji antynapoleońskiej; spotkanie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III oraz cara Aleksandra I.
• 1815–1820 – stolica rejencji dzierżoniowskiej w prowincji Śląsk.
• 1815 – powstanie w Dzierżoniowie loży masońskiej „Aurora zur ehernen Kette”^[7]
• 1820 – włączenie do rejencji wrocławskiej prowincji Śląsk.
• 1855 – uzyskanie pierwszego połączenia kolejowego.
• 1871 – miasto wraz z Prusami staje się częścią zjednoczonych Niemiec.
• 1872–1875 – gruntowna przebudowa siedziby władz miejskich (ratusza).

 

Dawny Hotel Polonia, wzniesiony w 1908

• 1908 – powstanie budynku byłego Hotelu Polonia
• W czasie II wojny światowej w miejscowości znajdowała się filia niemieckiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen^[8].

 

Pomnik Pamięci Losów Ojczyzny w 1977

• 1945
  • styczeń – zbliżanie się Armii Czerwonej spowodowało ucieczkę i ewakuację ludności niemieckiej z terenów Pomorza i Śląska^[9][10] zarządzonej przez władze niemieckie bez przygotowania^[11]. Z tego powodu wielu ludzi zginęło, w wyniku działań frontowych, bądź wskutek silnych mrozów^[12].
  • 8 maja – wkroczenie do miasta Armii Czerwonej
  • włączenie miasta wraz z Dolnym Śląskiem do państwa polskiego
  • zaczęli przybywać Polacy z obszarów, które po konferencji jałtańskiej znalazły się poza nową wschodnią granicą Polski. Polaków tych wysiedlano na podstawie umów z ZSRR, które podpisał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego^[12].
  • początek wysiedlenia niewielu pozostałych jeszcze po zimowej ucieczce i ewakuacji dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec
  • specyfiką miasta był silny napływ osadników pochodzenia żydowskiego, wskutek czego stało się ono wówczas jednym z 6 największych skupisk ludności żydowskiej w Polsce^[13].
  • uruchomienie Państwowej Fabryki Odbiorników Radiowych, późniejszych Zakładów Radiowych Diora
  • powstanie klubu piłkarskiego Lechia Dzierżoniów.
• 1946 – zmiana nazwy miasta z Rychbach na Dzierżoniów^[14][15], – na cześć ks. Jana Dzierżona, sławnego pszczelarza.
• 1948 – Dzierżoniów liczy ok. 24 000 mieszkańców, w tym ok. 26% Żydów^[16].
• lata 50. – emigracja ludności pochodzenia żydowskiego za granicę.
• lata 60. – wyburzenie 13 zabytkowych kamienic, tworzących północną pierzeję rynku.
• 1975
  • maj – odsłonięcie pomnika, obecnie nazwanego Pomnikiem Pamięci Losów Ojczyzny
  • czerwiec – Dzierżoniów w granicach nowo utworzonego województwa wałbrzyskiego
• 1992 – miasto osiąga rekordową liczbę 38 428 mieszkańców (zob. ludność Dzierżoniowa)
• 1999
  • miasto w granicach województwa dolnośląskiego
  • uzyskanie przez Urząd Miasta certyfikatu ISO 9002 (pierwsza jednostka samorządowa w Polsce z certyfikatem ISO 9002).
• 2011 – powstanie Muzeum Miejskiego Dzierżoniowa